ISBN Xidmətləri

ISBN əldə etməklə siz kitabınızın geniş şəkildə tanınmasını təmin etmək və onun satış potensialını artırmaq üçün lazımi addımları ata biləcəksiniz.

Əgər siz naşir və ya kitab satıcısısınızsa, ISBN-dən istifadə sizin marağınızdadır, çünki ISBN kitab satışında önəmli amildir. Belə ki, ISBN-i olmayan və çap kitablar siyahısına salınmayan kitabların sifarişi, satışı və yayılması çətin olur. Sifarişçi bu cür kitabın mövcud olmadığını güman edir və hətta mövcud olduqlarını bildikləri halda belə kitabı tapıb sifariş vermə prosesini idarə etməyin çox narahat olduğunu düşünür.

Əgər siz kitabınızı başqa ölkələrdə də uğurla satılması üçün dərc etmisinizsə, o zaman hər bir ölkədəki müvafiq ISBN agentliyi ilə əlaqə saxlamalı və onlardan kitabınızın onların kitab siyahılarına necə daxil ediləcəyi ilə bağlı təfərrüatları soruşmalısınız. Bəzən bu mümkün olana qədər o ölkədən distribyutor tapmalısınız. Bəzi hallarda müəyyən məhdudiyyətlər olur - məsələn, yalnız həmin ölkənin dilində olan kitablar siyahıya salına bilər və s.

Dövriyyədə olan kitabların kataloqları ilə yanaşı, Amazon kimi internet üzərindən pərakəndə satış şirkətləri tərəfindən siyahıya alındığınızdan əmin olmaq istəyə bilərsiniz. Yenə də kitabınızın təfərrüatları ilə bu təşkilatların hər biri ilə (hər bir ayrı-ayrı beynəlxalq filial daxil olmaqla) birbaşa əlaqə saxlamalısınız. Siz, məsələn, onların saytının naşir bölməsi vasitəsilə Amazon UK ilə əlaqə saxlaya bilərsiniz.

ISBN-nin üstünlüklərinə aşağıdakılar daxildir:

• ISBN monoqrafik nəşrlər üçün unikal beynəlxalq identifikatordur; nömrənin təyin edilməsi uzun biblioqrafik təsviri qeydlərin işlənməsini əvəz edir, bununla da vaxt və işçi xərclərinə qənaət edir və surət çıxarma xətalarını azaldır.
• ISBN-nin düzgün istifadəsi çap və ya rəqəmsal kitabın müxtəlif məhsul formalarını və nəşrlərini aydın şəkildə fərqləndirməyə imkan verir və müştərilərin tələb etdiyi versiyanı almasını təmin edir.
• ISBN kitab ticarəti kataloqlarının və biblioqrafik məlumat bazalarının, məsələn, çap olunmuş kitabların kataloqlarının tərtib edilməsini və yenilənməsini asanlaşdırır. Mövcud kitablar haqqında məlumatı asanlıqla tapmaq olur.
• Kitabların sifarişi və paylanması əsasən ISBN nömrə əsasında həyata keçirilir; bu sürətli və çox effektiv üsuldur.
• ISBN 13 rəqəmli EAN-13 ştrix kodu şəklində maşın tərəfindən oxuna bilən bar kod vasitəsilə xidmət prosesini sürətləndirir və səhvlərin qarşısını alır.
• Kitab mağazalarında elektron satış məntəqələri sistemlərinin işləməsi üçün ISBN tələb olunur.
• Bir çox nəşriyyat və təchizat zənciri sistemləri ISBN-ə əsaslanır.
• Satış məlumatlarının toplanması ISBN vasitəsilə həyata keçirilir. Bu, müxtəlif məhsul formalarının və nəşrlərin uğurlarını izləməyə imkan verir, həmçinin müxtəlif mövzu sahələri və hətta müxtəlif nəşriyyatlar arasında müqayisələr aparmağa imkan verir.
• Bəzi ölkələrdə milli mübadilə hüququ ISBN-ə əsaslanır. Bu cür sxemlər müəlliflərə və illüstratorlara kitablarının ictimai kitabxanalar tərəfindən verilməsinin sayına mütənasib ödənişlər almağa imkan verir.

Prinsipcə, monoqrafik (məsələn, dövri nəşrlər və ya seriallar olmayan birdəfəlik nəşrlər və s.) mətn əsaslı və ictimaiyyət üçün əlçatan olan nəşrlər ISBN standartının əhatə dairəsinə uyğun hesab edilir. 

ISBN-ə uyğun gələn nəşr növlərinə uyğun nümunələr aşağıdakılardır: 

• Çap olunmuş kitablar və broşürlər (və onların müxtəlif məhsul formaları)
• Brayl nəşrləri
• Nəşriyyat tərəfindən müntəzəm olaraq yenilənməsi və ya qeyri-müəyyən müddətə davam  etdirilməsi nəzərdə tutulmayan nəşrlər
• Fiziki daşıyıcıda olan və ya yükləmək və ya yayımlamaq üçün İnternetdə əlçatan olan audiokitablar (danışan kitablar)
• Rəqəmsal nəşrlər (elektron kitablar) ya fiziki daşıyıcılarda (məsələn, maşınla oxuna bilən lentlər, disketlər və ya CD-ROM-lar) və ya İnternetdən endirmə və ya yayım üçün nəzərdə tutulan nəşrlər
• Təchizat zəncirində mövcud olan çap olunmuş monoqrafik nəşrlərin rəqəmsal nüsxələri
• Mikroformalı nəşrlər
• Fiziki daşıyıcıda olan, yükləmək və ya yayımlamaq üçün İnternetdə əlçatan olan tədris və ya təlimat proqramları, filmlər, videolar, DVD-lər, şəffaflar
• Əsas tərkib hissəsinin mətn əsaslı olduğu qarışıq media nəşrləri, məs.: CD ilə kitab və ya DVD ilə kitab

* Ayrı-ayrı məqalələr naşir tərəfindən ayrıca çap olunduqda, onlar monoqrafik nəşrlər kimi təsnif edilir və ISBN ala bilir. Bu, məqalənin müəllif(lər)i tərəfindən öz paylama məqsədləri üçün sifariş edilmiş çapdankənar və ya çapdan əvvəlki nüsxələrə şamil edilmir.

Naşirlər spesifik məhsulun ISBN üçün uyğun olub-olmaması ilə bağlı məsləhət almaq üçün öz milli ISBN agentliyinə müraciət edə bilər.

Uyğun olmayan məhsullar

Sonu müəyyən olmayan hər hansı nəşrə ISBN təyin edilməməlidir. Məsələn, müntəzəm olaraq yenilənməsi və qeyri-müəyyən müddətə davam etməsi nəzərdə tutulan nəşrlər (jurnallar, serial nəşrlər, qəzetlər, boş vərəqlərin yenilənməsi, vebsaytların yenilənməsi kimi) ISBN üçün uyğun deyil.

ISBN-ə uyğun olmayan çap nümunələri bunlardır:

• Bütövlükdə biblioqrafik obyektlər kimi baxılan davamlı mənbələr (fərdi nəşrlər ISBN ala bilər)
• İntellektual və ya bədii məzmunlu mətn əsərləri və digər mücərrəd yaradıcılıq nümunəsi olan abstrakt obyektlər
• Yalnız marketinq və ya tanıtım məqsədləri üçün nəzərdə tutulmuş çap və ya rəqəmsal materiallar, məsələn, reklam materialları, vidjetlər və s.
• Çap edilmiş musiqi əsəri
• Titul vərəqi və mətni olmayan təsviri incəsənət məhsulları və rəsm qovluqları
• Şəxsi sənədlər (rəqəmsal tərcümeyi-halı və ya şəxsi profil kimi)
• Təbrik kartları
• Musiqi səs yazıları
• Tədris və ya təlimatdan başqa hər hansı məqsəd üçün nəzərdə tutulmuş proqram təminatı, filmlər, videolar, DVD-lər və ya şəffaflar
• Rəqəmsal bülleten lövhələri
• E-poçtlar və digər rəqəmsal yazışmalar
• Oyunlar
• Ümumi istifadə üçün nəzərdə tutulmayan fərdiləşdirilmiş kitablar
• İnternetdə rəqəmsal monoqrafik nəşrlərə daxil olmaq üçün lisenziya çekləri

Bəzən dəftərxana ləvazimatları və ya xüsusi kitablardakı personajlara əsaslanan oyuncaqlar və s. kimi digər növ əşyalar istehsal olunur. Bu tip materiallar ISBN ilə müəyyən edilə bilməz, lakin EAN UPC ştrix kodları kimi digər sistemlərlə nömrələnməlidir. Müasir skan avadanlığı müxtəlif növ ştrix kodlu nömrələri oxuyur və emal edir. Müəyyən bir məhsul növünün uyğun olub-olmamasına dair əlavə məlumat üçün milli ISBN agentliyi ilə əlaqə saxlaya bilərsiniz. 

Tapşırıq prinsipləri Nəşrlərdə ISBN-nin göstərilməsi

ISBN təyin edildikdə, o, həmişə müvafiq nəşrdə göstərilməlidir. Bu, nəşrin identifikasiyası üçün vacibdir və ISBN ştrix kod formatında göstərildikdə, məsələn, kitabxanalar və kitab mağazalarının daxili fondları və satış prosesinin tez və dəqiq şəkildə həyata keçirilməsini təmin edəcək.

Nəşrdə ISBN-nin göstərilməli olduğu xüsusi yer

• Çap edilmiş kitabda ISBN titul vərəqində (həmçinin başlıq səhifəsi adlanır) və ya titul vərəqində yer yoxdursa, titul vərəqinin aşağı hissəsində yerləşdirilməlidir. Ştrix-kod yoxdursa, ISBN kitabın arxa qapağının aşağı sağ küncündə olmalıdır.
• Rəqəmsal nəşrlərdə ISBN (məsələn, kompakt disklər, onlayn nəşrlər və s.) başlıq displeyində, yəni birinci ekran səhifəsində görünməlidir (məsələn, məzmuna ilk dəfə daxil olduqda və yaxud müəllif hüququ bildirişini daşıyan ekranda göstərilən ilkin ekran).
• Uyğun tədris filmləri və videolarda ISBN titrlərdə göstərilməlidir.
• Əgər əsər nəşrin ayrılmaz hissəsi olan qablaşmada (məsələn, kompakt disk, kaset və ya disket) buraxılırsa, ISBN həmin qablaşdırmanın hər hansı etiketində göstərilməlidir. ISBN-ni konteynerdə və ya onun etiketində göstərmək mümkün deyilsə, ISBN həmin konteyner üçün hər hansı daimi qablaşdırmanın (məsələn, qutu, çərçivə və s.) arxa tərəfinin aşağı hissəsində göstərilməlidir.

ISBN-nin verilməsi ilə bağlı ətraflı məlumat

Müxtəlif dillərdə olan nəşrlərə ISBN verilməsi

Kitabın hər bir fərqli dildə olan nəşrinin öz ISBN-i olmalıdır.  Nəşriyyatlar ISBN  almaq üçün kitabın orijinal dilinin ölkəsinə deyil, yerləşdikləri ölkənin regional ISBN agentliyinə müraciət etməlidirlər. 

Çox formatlı/çoxcildli əsərlərə ISBN-lərin təyin edilməsi

Çoxcildli əsərin bütün cildlər toplusuna ISBN ayrılmalıdır; həmçinin dəstin fərdi cildləri ayrıca satılırsa, hər cildin öz ISBN-i olmalıdır. Hər cild ayrıca satılmadıqda belə, hər cildə ISBN-nin ayrılması məqsədəuyğundur. Bu zaman geri qaytarılan nəşrlərin (zədələnmiş cildlərin) idarə edilməsi asanlaşır və xüsusi nəşrlər üzərində çaşqınlıq ehtimalı aradan qalxır. Hər bir cilddə  bütün ISBN-lər qeyd edilməlidir.

Oxşar qaydalar dəstlərə də (məsələn, müşayiət olunan kitab ilə birlikdə CD-ROM) aiddir. Əgər hissələrdən hər hansı biri ayrıca mövcuddursa, o zaman ISBN təyinatına uyğun gələn hər bir hissəyə bütövlükdə dəst üçün ISBN-dən əlavə ayrıca ISBN də  verilməlidir.

 Seriyaların identifikasiya edilməsi

Nəşr əlavə olaraq ISSN nömrə də ala bilər (bir şərtlə ki, qeyri-müəyyən müddətə davam etməsi nəzərdə tutulursa), ayrı-ayrı elementlər isə ISBN  almalıdır. ISSN ayrıca beynəlxalq standartdır və Beynəlxalq ISSN Mərkəzi bunun üçün qeydiyyat orqanıdır.

Birgə nəşrlərə ISBN-nin verilməsi

Birgə nəşr halında, hər iki nəşriyyat kitabın üzərində ISBN-ə sahib olmaq hüququna malikdir. Hansı nömrənin hansı nəşriyyatı müəyyənləşdirdiyi aydınlaşdırılmalıdır. Əgər yalnız bir nəşriyyatın fondunu saxlamaq və nəşri yaymaq tələb olunursa, o zaman yayılmasına cavabdeh olan nəşriyyatın ISBN-ni kitabın arxa üz qabığında ştrix kodlu formada görünməsi tövsiyə olunur.

“Çapı bitmiş” nəşrlər

Nəşriyyatlar müəyyən bir kitabın nüsxəsi olmadıqda və onu yenidən çap etməyəcəklərinə qərar verdikdə “çapı bitib” statusu müəyyən edirlər. ISBN hazırki nəşri hər zaman identifikasiya edəcək. Kitabın  çapı dayandırılsa da, bəzi mağazalarda və kitabxanalarda hələ də mövcud olacaq. Çapı dayandırılmış nəşri ISBN identifikasiya  etməyə davam edəcək və bu nömrə başqa nəşrlərə  təyin edilməməlidir.

Ayrı-ayrı fəsillərə və ya kitabın ayrıca təqdim olunan bir hissəsinə ISBN verilməsi

Əgər siz kitabın fəsillərini və ya digər hissələrini adi tədarük zənciri vasitəsilə ayrıca əldə etmək istəyirsinizsə və onların ticarət məlumat bazalarında qeyd olunmasını istəyirsinizsə, onları fərdi nəşrlər kimi qəbul etməli və onlara ISBN almalısınız. Əgər onlar yalnız bir mənbədən, məsələn, naşirin veb-saytı vasitəsilə əlçatan olacaqsa, o zaman xüsusi daxili identifikatorlar adekvat olacaq.

Hansı halda yeni ISBN alınır

Mövcud kitabın yenidən işlənmiş nəşri

Mətnin (əsaslı) dəyişdirilməsi halında yeni ISBN tələb olunur və əgər düzəlişlər edilibsə, baş səhifənin əks tərəfində kitabın yenidən işlənmiş nəşr olduğu qeyd edilməlidir və yeni ISBN orada çap edilməlidir.

Mövcud kitabın yeni dildə nəşri

Kitabın hər bir fərqli dildə nəşrinin öz ISBN-i olmalıdır.

Format dəyişikliyi

Fərqli formatlarda müxtəlif ISBN-lər tələb olunur, məsələn,  cilddə kitab almaq istəyən müştəri düzgün formatı alacağına əmin ola bilsin. Rəqəmsal nəşrlərin müxtəlif formatlarının (məsələn, pdf, html) ayrıca ISBN-lər olmalıdır.

Başlığın dəyişdirilməsi

Kitabın məzmunu eyni olsa belə, başlıq dəyişikliyi o qədər əhəmiyyətli dəyişiklik olduğundan, onu müəyyən etmək üçün yeni ISBN tələb olunacaq.

Naşir dəyişikliyi

ISBN təkcə konkret nəşri deyil, onun naşirini də müəyyən edir. Əgər nəşriyyatçı dəyişikliyi olarsa, o zaman yeni naşir yeni nəşrə öz ISBN-lərindən birini təyin etməlidir.

İstifadə məhdudiyyətlərində dəyişiklik

İstifadə məhdudiyyətləri istifadəçinin konkret rəqəmsal monoqrafik nəşrlə edə biləcəyi limit(lər)i təyin etmək üçün istifadə olunur, məsələn, səhifələrin müəyyən faizini çap etməyin mümkün olub-olmaması, kitabı borc vermək mümkün olub-olmaması və bu mətndən nitq funksiyalarını aktivləşdirmək mümkündür. Rəqəmsal nəşr üçün istifadə məhdudiyyətləri adətən DRM proqramı daxilində müəyyən edilir. Əgər eyni məzmun müxtəlif istifadə məhdudiyyətləri dəstləri ilə ayrıca mövcuddursa, bu dəstlərin hər biri ayrıca monoqrafik nəşr təşkil edəcəkdir.

Eyni ISBN-i saxlamaq qaydası

Qiymətdə dəyişiklik

Nəşrdəki qiymət dəyişikliyi yeni ISBN tələb etmir.

Təkrar çap

Orijinal ISBN saxlanılmalıdır, bir şərtlə ki, naşir eyni qalsın və mətndə və ya cilddə heç bir dəyişiklik olmasın.

Marketinq və ya tanıtım dəyişiklikləri

Yeni ISBN yalnız marketinq və ya tanıtım məqsədləri üçün verilə bilməz. Yeni ISBN yalnız mətn, format və ya cilddə bunu əsaslandıran dəyişikliklər olduqda verilə bilər.